Inkqubo yoPhuhliso loKhenketho lwase-Uganda Yaziswa

Umphathiswa wezoKhenketho waseUganda uMajor Tom Buttime - umfanekiso ngoncedo lwe-T.Ofungi
Umphathiswa wezoKhenketho waseUganda uMajor Tom Buttime - umfanekiso ngoncedo lwe-T.Ofungi

UMphathiswa wezoKhenketho kwiZilwanyana zaseNdle nezinto zakudala (MTWA) e-Uganda nge-20 kaSeptemba 2023, uphehlelele iNkqubo yokuqala yoPhuhliso lwezoKhenketho Ingxelo yoNyaka yokuSebenza kuNyaka-mali wama-2022/23 eHotel Africana eKampala.

Lo msitho ubunomxholo othi “Ukuxhamla kuShishino lwezoKhenketho njengeNqanaba lokuBuyisa uQoqosho ngokuthi Utyalomali oluzinzileyo, Ukuphuculwa Kwentengiso, Nokubonakala.”

Undwendwe oluyiNtloko lwembeko yayingu-Gen. Kahinda Otafire, uMphathiswa weMicimbi yaNgaphakathi kunye noKhenketho u-Emeritus, obechophele umsitho wokongezwa kwenkxaso-mali kwicandelo lezokhenketho kwaye wabongoza amaLungu ePalamente ukuba asoloko eyixhasa injongo yokhenketho njengendlela yokutsala umdla. abakhenkethi abaninzi kweli lizwe. “Ukhenketho lumalunga nezindululo kunye nemigangatho,” utshilo, esongeza, “Njengecandelo, kufuneka ugcine kwaye uphucule imigangatho yoqinisekiso lomgangatho ukuba ufuna ukutsala abakhenkethi abazimiseleyo.” Obekekileyo. U-Kahinda Otafiire uphinde wakubethelela ukubaluleka koluntu oluqeqeshekileyo olusebenzisa ukuthanda izwe kunye nothando lwelizwe ukuze bafumane ukuthenjwa kubakhenkethi.

Kwintshayelelo yakhe, uMphathiswa wezoKhenketho uMaj. Tom Buttime uthe le ngxelo sisixhobo esibalulekileyo sokuphendula ngendlela inkqubo eqhuba ngayo kwinjongo yayo yeNkqubo yoPhuhliso yeSizwe (NDP) yokwandisa umtsalane wase-Uganda njengendawo ekhethwayo yabakhenkethi.

“Le ngxelo yokwenziwa komsebenzi iqaqambisa ukusebenza kwezemali nokuphathekayo kwenkqubo kulo nyaka-mali kuquka ingeniso eyenziwe ngamasebe nee-arhente zamacandelo.”

“Ikwaqaqambisa impumelelo kumanqanaba emveliso nakwiziphumo kwimimandla yokuthengisa nokukhuthaza, iziseko ezingundoqo, uphuhliso lwemveliso nolondolozo, kunye nolawulo nophuhliso lwezakhono.

Unike ingxelo yokuba unyaka-mali ka-2022/23 ibingunyaka wokubuyela kwimeko yesiqhelo kwishishini lezokhenketho elachatshazelwa kakhulu ngubhubhani we-COVID-19. Ukuvulwa ngokupheleleyo koqoqosho kudale ithuba lokuba iUganda izimise njengendawo yokhenketho lwehlabathi.

Inkqubo, wongezelela, iqhubekile nokubhalisa ukubuyisela okubonakalayo kunye nokukhula okuqhubekayo kukhenketho lwasekhaya, ukufika kwabakhenkethi ingeniso yemali yangaphandle, igalelo lokhenketho kwi-GDP, ingqesho, kunye noshishino lokhenketho kunye nabemi beentlobo zezilwanyana zasendle ezingundoqo, phakathi kwabanye.

Ezi mpumelelo zibalelwa kwiinzame ezidityanisiweyo ngabachaphazelekayo abohlukeneyo kuquka ubulungiseleli, ii-arhente zayo, amanye amasebe karhulumente, icandelo labucala, imibutho yoluntu, amahlakani ophuhliso, kunye norhulumente okhoyo ngoku we-NRM (National Resistance Movement) obonelele ngemekobume efanelekileyo kunye nentsebenziswano ukuze kuphuhliswe ushishino lwezokhenketho ukuya kutsho kwinqanaba eliphezulu.

Umphathiswa obekekileyo uzibophelele ngokuphucula iinzame ekuphunyezweni kongenelelo lokukhuthaza ukhenketho lwangaphakathi nolwangaphakathi; ukwandisa impahla kunye nomgangatho weziseko zokhenketho; ukuphuhlisa, ukulondoloza kunye nokwahluka kweemveliso kunye neenkonzo zokhenketho; kunye nokuphuhlisa iqela labasebenzi abanezakhono ecaleni kwekhonkco lexabiso lezokhenketho.

Icandelo lezokhenketho lase-Uganda liqhubekile likwimeko entle laze lenze i-US$729 yezigidi nge-FY 2022/23 kwaye libe negalelo le-4.7% kwi-GDP yelizwe. Ukufika kwabakhenkethi bamazwe ngamazwe kunyuke nge-58.8% ukusuka kuma-512,945 ngowama-2021 ukuya kuma-814,508 ngowama-2022 ngelixa abakhenkethi basekhaya benyuke baya kwi-1.42 yezigidi ngowama-2022/23.

Iinjongo zeNkqubo

Injongo yale nkqubo kukwandisa umtsalane wase-Uganda njengendawo ekhethwayo yokhenketho ngokukhuthaza ukhenketho lwangaphakathi nolwangaphakathi; ukwandisa isitokhwe kunye nomgangatho weziseko zokhenketho; ukuphuhlisa, ukulondoloza, kunye nokwahlula iimveliso kunye neenkonzo zokhenketho; ukuphuhlisa iqela labasebenzi abanezakhono ecaleni kwekhonkco lexabiso lezokhenketho kunye nokuqinisekisa iimeko zokusebenza ezifanelekileyo; kunye nokuphucula ulawulo, ulungelelwaniso nolawulo lokhenketho.

Ngokuhambelana nokujoliswe kuko kwe-NDP III, ezona ziphumo ziphambili ekujoliswe kuzo zenkqubo ekufuneka ziphunyezwe kule minyaka mihlanu (FY 5/20 ukuya kwiFY 21/24) kukwandisa ingeniso yokhenketho yonyaka ukusuka kwi-US$25 yebhiliyoni ukuya kwi-US$1.45 yebhiliyoni; ukugcina igalelo lokhenketho kwingqesho iyonke kubantu abangama-1.862; ukwandisa ingeniso yokhenketho olungenayo ukusuka kwi-US$667,600 ukuya kwi-US$1,052; ukugcina umndilili wenani labakhenkethi abafika kumazwe ngamazwe abasuka e-US, eYurophu, kuMbindi Mpuma, eTshayina, naseJapan kuma-1,500 abakhenkethi; ukutsala abakhenkethi abazizigidi ezi-225,300 eUganda ngo-2.1; ukwandisa umlinganiselo wezolonwabo kubakhenkethi bebonke ukusuka kwi-2025% ukuya kwi-20.1%; kunye nokwandisa inani leendlela zenqwelomoya eziya ngqo eYurophu naseAsia ukusuka kwi-30 ukuya kwi-6.

Ukusebenza kweziphumo xa kuthelekiswa nokujoliswe kuko kwe-NDP kulinganiswe ngeziphumo ezixubeneyo nge-67% yokufikeleleka kweempahla neenkonzo zabakhenkethi, i-57% iphuculwe kwi-ikhosistim yezilwanyana zasendle, i-100% yandise amathuba engqesho/ukudala imisebenzi ngokuhambelana nekhonkco lexabiso lokhenketho, kunye ne-100% ephuculweyo yokuthotyelwa kwemigangatho yenkonzo yokhenketho. 

Irisithi zokhenketho, nangona kunjalo, zasilela kwi-75% ye-NDP III ekujoliswe kuyo ekufikeleleni kwi-25%, phakathi kwezinye iintsilelo ezibangelwa yimiceli mngeni kunye namanyathelo athatyathwe kwimithombo enganelanga, amanqanaba asezantsi ophuhliso lwemveliso ukugcina abakhenkethi ixesha elide kwaye bachithe ngaphezulu, kunye nokungabikho komhlaba. kuphuhliso lweendawo zokhenketho ezifana ne-Entebbe Convention Centre, i-equator point yaseKayabwe, amaziko e-Regional Uganda Wildlife Education Centre (UWEC). Eminye imiqobo ibibandakanya ungenelelo kwiindawo zelifa lemveli lezilwanyana zasendle, ukungabikho kwetayitile zomhlaba kwiindawo ezininzi zelifa lenkcubeko, ukunqongophala kwabasebenzi kunye nezakhono kulo lonke icandelo, ungquzulwano phakathi kwabantu nezilwanyana zasendle, ukuzingela ngokungekho mthethweni kunye norhwebo lwezilwanyana zasendle olungekho mthethweni, imililo yasendle, iintlobo ezihlaselayo, ukungakhuphisani. , kunye ne-LGBTQ bill, ukubiza ezinye, ezichasayo ukuthengiswa kwendawo kunye nemigudu yokuvelisa ingeniso.

Isicwangciso sokuSebenza esiCetyisiweyo

ISicwangciso sokuSebenza esiCetyisiweyo sokusombulula le mingeni ibandakanya ukuseka abameli bokhenketho kwiimarike zemithombo yabakhenkethi kumazwe angaphandle ukuze benze umsebenzi wokhenketho, ukomeleza amalinge entengiso yokhenketho kwiimarike zomthombo, ukwandisa ukuthengiswa kokhenketho kunye nenkxaso-mali yokukhuthaza, ukubandakanya zonke iinkokeli kumanqanaba ahlukeneyo kuquka noluntu oluphambili. Amanani ukubandakanyeka, ukuqhubela phambili yonke inkqubo ye-visa ngenxa yokulibaziseka ekuqhubeni nasekucocweni, ukuphucula ukusebenza kakuhle (iziseko ze-ICT, izibonelelo zabasebenzi), ukwenza ukupakishwa kwemveliso ekhangayo ukunyusa amava ondwendwe, ukwenza uphando olusetyenzisiweyo ukusombulula imiba yolondolozo. ukubeka imilinganiselo eyongezelelekileyo yokunciphisa ungquzulwano lwezilwanyana zasendle ezijikeleze iindawo ezikhuselweyo ngelixa ubonelela ngenkuthazo kuluntu oluphethe izilwanyana zasendle kunye nokhenketho, ukuphuhlisa ngokudibeneyo isicwangciso ekwabelwana ngaso sokuphuhlisa / ukukhuthaza ukhenketho, kunye nokuqhubeka nokwakhiwa kwezakhono zabakhenkethi kunye nabaqhubi ngovavanyo olubalulekileyo kunye nokuchonga. Izikhewu zezakhono kwiimveliso/iindawo ezithile zokhenketho ngabanini.

Lo msitho uvalwe nguMphathiswa weLizwe lezoKhenketho oHloniphekileyo uMartin Mugarra Bahinduka owazisa aMalungu ePalamente kwiKomiti yezoKhenketho kuRhwebo noKhenketho awayekho, abangaba: abaHloniphekileyo uKuluo Joseph, u-Olobo Joseph, u-Aleper Margaret, kunye no-Apio Eunice.

Uncome abadlali bephaneli uJackie Namara, uChartered Marketeer; UGq. Jim Ayorokeire, uMhlohli kwiSebe lezoKhenketho kwiYunivesithi yaseMakerere; UJames Byamukama, uMlawuli weSigqeba weJane Goodall Institute; kunye noHloniphekileyo. Daudi Migereko, uSihlalo weBhodi yezoKhenketho eUganda; kunye namanye amaSebe, amaSebe kunye nee-Arhente (MDAs) ngomsebenzi owenziwe kakuhle.

Ukhuthaze abo babenenxaxheba ukuba baqhubeke besenza konke okusemandleni abo waza wathembisa ukuba nabo ubulungiseleli buya kwenza konke okusemandleni abo. Emva koko wamema abathathi-nxaxheba kwicocktail efunyenwe kakuhle ukuze bagqibezele usuku olupheleleyo lweengxoxo.

<

Malunga nombhali

UTony Ofungi-eTN Uganda

Bhlisa
Yaziswe ngawo
guest
0 izimvo
Inline feedbacks
Jonga zonke izimvo
0
Ndingazithanda iingcinga zakho, nceda uphawule.x
Yabelana ku...