Uhlaziyo lwezomthetho nolweziko luphucule njani ukhuseleko kubakhenkethi eTanzania

Uhlaziyo lwezomthetho nolweziko luphucule njani ukhuseleko kubakhenkethi eTanzania

Ukhuseleko kunye nokukhuseleka kwabakhenkethi eTanzania kuphuculwe ngokubonakalayo, kubonelela ngemitha yethemba kumzi mveliso weebhiliyoni zeedola, isifundo esitsha sityhile. Thanzaniya yenye yeendawo eziphambili zokhenketho kwihlabathi, etsala phantse i-1.5 yezigidi zeendwendwe, ezishiya ngasemva i-2.4 yezigidigidi zeedola rhoqo ngonyaka, ngenxa yentlango yayo emangalisayo, ubuhle bendalo obungummangaliso kunye nabantu abanobuhlobo.

Ukuvavanywa koKhuselo noKhuseleko lwabakhenkethi kwiProjekthi yaseTanzania, ephunyezwe ngokubambisana ngu Umbutho waseTanzania wabaSebenzisi boKhenketho (I-TATO) kunye noMkhosi wamaPolisa, ibonisa ukuba kuye kwakho uhlengahlengiso kwimithetho eliqela ekhokelela kuphuculo lokhuseleko.

"Ngaphandle kohlengahlengiso kulawulo, kuye kwakho utshintsho olukhulu kubadlali bonke abathatha inxaxheba" kubhala u-Emmanuel Sulle kunye noWilbard Mkama, amadoda angasemva kophononongo olwalugunyaziswe yi-TATO kwaye luxhaswe yi-BEST-Dialogue.

Iyaqondakala into yokuba ngoMthetho wamaPolisa kunye noMthetho weeNkonzo eziNcedisayo, uCape 322 [RE, 2002] umkhosi wamapolisa unegunya eliphambili kukhuseleko lwabakhenkethi.

Ndiyabulela kutshintsho lweziko, ngo-2013/14, ummiselo usetyenziselwe ukuseka icandelo lezobupolisa loonozakuzaku nezokhenketho, elijongene nokhuseleko lwabakhenkethi noonozakuzaku abatyelele eli lizwe.

Olu hlengahlengiso luye lwadala ukusekwa kwezikhundla zoMkomishinala wezoKhenketho kuZwelonke kwiKomkhulu lamaPolisa nakwinqanaba leengingqi abathi badlale indima ebalulekileyo ekuqinisekiseni ukhuseleko nokhenketho lwabakhenkethi.

Umzekelo, iYunithi yase-Arusha ilonyuse kakhulu ipatroli ngaphakathi nakwindawo ekufuphi nesekethe yezokhenketho kwimizamo yayo yakutshanje yokuqinisekisa ukuba abakhenkethi bonwabela ukhuseleko oluphezulu ngalo lonke ixesha lokuhlala kwabo.

Eyona nto iphambili kwezi mpumelelo ibandakanya ukutshintsha kwemeko yokucinga yabo bonke abadlali-ndima. Umzekelo, kwingingqi esemantla, apho amanyathelo akhokelwa yi-TATO amiliselwe, abakhenkethi ngoku baphathwa bodwa ngamagosa asebupoliseni.

Ukulungiselela ukufezekiswa kweprojekthi, amalungu e-TATO enze igalelo kwizimali nangezinto ezintle ekwakheni isikhululo samapolisa e-Arusha nakwisikhululo samapolisa kunye neendawo ezine zokujonga amapolisa ecaleni kwesikhululo senqwelomoya saseKilimanjaro (i-KIA) kuhola wendlela uNgorongoro.

Baye baxhasa iimoto kuhola wendlela kwaye bafakela ifanitshala kunye neenkonzo ze-Intanethi ngeenjongo zokwenza isikhululo samapolisa sibe yindawo yezokhenketho epheleleyo kunye neposi yozakuzo.

Inani lamapolisa ajikelezayo abonwa ngokufihlakeleyo koohola bendlela abakhulu abasuka kwizikhululo zeenqwelo moya kunye neehotele ukuya kwiindawo zabakhenkethi eziphezulu, ezinje ngeSerengeti naseNgorongoro Crater, andile ngokuhamba kwexesha.

"Ezi patrol zinciphise kakhulu ukuqweqwediswa kweemoto kunye neziganeko zokuphanga kuhola wendlela" ifundeka ngolu hlobo ingxelo.

Isikhululo samapolisa sase-Arusha sinexesha elifutshane sibonise iziphumo ezibonakalayo ekufumaneni imali kulwaphulo-mthetho lokuthatha iipokotho, ingxelo ithi.

Ngo-2017, izitishi zafumana i-18,000 yeedola, ngelixa ngo-2018 izikhululo zase-Arusha zafumana i-26,250 zamaRandi. Ukongeza, kunyaka-mali ka-2017/18, amaziko amapolisa abakhenkethi e-Arusha akwazile ukufaka amatyala obuqhetseba angama-26, ngelixa ngo-2018/19 kuphela ngamatyala ali-18 abhalwayo.

"Ukwehla kwenani lamatyala kunxulunyaniswa nomzamo owandayo wamapolisa ezokhenketho e-Arusha ekulweni nasekulandeleleni imisebenzi yobuqhetseba" ingxelo ifundeka inxenye.

Olu phononongo lukwahlule uMthetho woThintelo lobuNqolobi 2002 njengesinye isixhobo esinamandla esele sikhona ukuqinisekisa ukhuseleko lwabakhenkethi.

Ewe, imimiselo ibonelela ngokuqokelelwa kolwazi lwezokhuseleko ukuze kuthintelwe izoyikiso ezinokuthi zibeke emngciphekweni ukhuseleko lwabakhenkethi.

“UmThetho wokuThintela nokuLwa uRhwaphilizo (i-PCCB Act), iCape 329 ka-2007 nawo uphakamisa ukhuseleko kubakhenkethi” le ngxelo ibifundeka njalo.

Kwiimeko apho abakhenkethi okanye abasebenza kubakhenkethi bacelwa ukuba banyoba ngenxa yokhuseleko, umthetho wePCCB unamalungelo okunika ingxelo yamatyala anje.

Ngelixa uMthetho wezoKhenketho ka-2008 ubunqabile uqulethe imiba yezokhuselo nokhuselo lwabakhenkethi, uyilo olucetywayo loMgaqo-nkqubo weSizwe wezoKhenketho wowama-2018 ubonelela ngamanyathelo “okomeleza ukhuseleko nokhuseleko kubakhenkethi”.

“Iinzame zala maqela achaphazelekayo ukukhulisa ukhenketho ngokuphucula ukhuselo nokhuseleko, kunye nophuhliso lweziseko ezingundoqo phakathi kwezinye izinto kukhokelele ekwandeni kwenani labakhenkethi abatyelela eli lizwe,” iqukumbele ngelitshoyo ingxelo.

<

Malunga nombhali

UAdam Ihucha-eTN eTanzania

Yabelana ku...